Is
je lichaamshaar weelderig laten tieren de heetste trend?
Harige vrouwen getuigen.
tekst:
Fleur van Groningen - eerder verschenen in DM Magazine
Natuurlijk voeren mijn vriendin en ik steeds diepzinnige
gesprekken – kuch – maar op een dag valt toch de vraag: “Mag ik mijn oksels nog
scheren?” Bekende sterren doen het niet meer. In 1999 werd Julia Roberts
bekritiseerd omdat zij de rode loper met harige oksels betrad. Maar inmiddels
poseerden Madonna en Miley Cyrus fier met hun wapperende okselpluis. Lady Gaga
verfde het hare zelfs Pruisisch blauw en danste er uitdagend mee over het
podium, inclusief bijpassende blauwe pluk op het kruis – weliswaar op haar
minuscule broekje genaaid maar kom, de toon was gezet. Intussen bestaan er
zelfs speciale Instagram-accounts met enkel foto’s van vrouwen met okselhaar:
@pitangels en @ladypithairy zijn zulke profielen, al werpt de hashtag
#kittenpits ook zijn vruchten af.
Toch komt niet iedereen daarmee weg op het internet. Recent publiceerde Murielle Scherre een open brief op het online magazine Charlie, waarin ze meedeelt dat ze dichter bij zichzelf wil staan en daarom voortaan al haar lichaamshaar laat floreren. Scherre hield zelfs een nauwgezet fotodagboek van het groeiproces in haar oksels en schaamstreek bij. Die beelden postte ze op de sociale media maar in tegenstelling tot haar voorheen keurig onthaarde naaktfoto’s, werden ze onmiddellijk gerapporteerd.
Is je lichaamshaar welig laten tieren één van de laatste provocatiemogelijkheden? Of betreft het een merkteken voor moderne feministes? Is stoppen met scheren niet langer het voorrecht van de stereotype feministe, die lesbische mannenhaatster die haar schaamhaar zo ver omhoog kamt tot het als borsthaar uit haar houthakkershemd piept? Past het bij de huidige tendens om je te ontdoen van het juk der perfectie en te streven naar meer menselijkheid?
Pronken met cellulitis
Alicia Keys kondigde onlangs aan niet langer make-up te willen dragen en onze eigen Joy Anna Thielemans denkt er net zo over: zij voelde zich door de media gedwongen tot schminken en koos resoluut voor een schoon gezicht. Anke Wauters hekelt in haar debuut Dik.Lelijk.Wijf dan weer de manier waarop de maatschappij naar afwijkende lichaamsvormen kijkt en geeft haar onzekerheden prijs. Eva Daeleman sprak zelfs openlijk over haar burn-out en schreef een boek over haar quarterlifecrisis. Jezelf laten zien zoals je bent, inclusief kwetsbaarheden en gebreken, is hip.
Lena Dunham is misschien wel de bekendste rebel van haar tijd. In haar HBO- serie Girls, waarin alle personages van de neurotische soort zijn, toont de actrice regelmatig haar naakte lichaam dat niet aan de heersende schoonheidsnormen voldoet. Op Instagram oreerde ze trots over haar cellulitis op de cover van Glamour. Op het internet circuleren talloze foto’s waarop zij en Girls-collega Jemima Kirke met hun harige oksels pronken.
Misschien hebben we stilaan genoeg ideale maten, plastic borsten, opgevulde billen en onpersoonlijke pornolijven gezien. Zijn we het beu om onszelf in allerlei bochten te wringen om anderen te behagen. En geldt dat ook voor die ongelukkige balletposes in douche en bad, waarbij we zelfs onze teerste plekjes met messen bewerken. Al scheert niet iedereen zijn oksels, benen en kruis om partners of criticasters te plezieren. Lichaamsverzorging kan ook een blijk van zelfrespect zijn. Of lieten we ons dat wijsmaken door de reclame?
Volgens mijn vriendin kun je je maar beter ontharen als je onder de mensen komt. “Ik doe het liever niet”, biecht ze op, “in de winter laat ik alles staan tenzij ik ga zwemmen: dan scheer ik om afkeurende blikken te vermijden.” Maar dat ze er zeker nooit als een aap bijloopt, lacht ze verontschuldigend. Alsof mijn vriendin vreest dat ook ik haar vies zal vinden.
De boel de boel laten doet ze overigens niet uit overtuiging maar uit luiheid. Er kruipt tijd in ontharen. Tijd die zij liever investeert in een goed boek of een heerlijke vrijpartij. Waarop ik me afvraag: wat vindt haar man ervan? Zelf perk ik mijn lichaamshaar drastisch in. Ik heb gelukkig geen vent die me tot scheren dwingt, maar zijn waardering voor glad en glanzend steekt hij ook niet onder stoelen of banken. “Mijn man vindt het prima”, antwoordt mijn vriendin. “Hij vindt mijn schaamhaar sexy, en hij vindt het zonde als ik te veel weghaal. Ondertussen loop ik rond met een kuif waarop menige punker jaloers zou zijn! Maar als ik single was en seks met een nieuwe man in het vooruitzicht had, zou ik voor kale oksels en een landingsbaantje gaan. Dat wordt van je verwacht.”
Harige zomer
Zomer 2016 werd aangekondigd als de zomer waarin het lichaamshaar – in navolging van eerder genoemde beroemdheden – weer vrij spel kreeg. Als dat klopt, hebben inmiddels heel wat vrouwen een gezellig winterpelsje gekweekt. In september ontstond er echter al een hetze nadat de jonge Waalse Laura De een selfie met zichtbaar okselbosje op de sociale media postte. Het regende haatreacties. Laura werd tot ‘vuil lesbisch wijf’ gebombardeerd, moest maar wegrotten in de kelder van Dutroux. Ze had mensen doen braken. Op Facebook antwoordde Laura dat zij dit soort foto’s blijft posten omdat ze met haar lichaam doet wat zij wil. Net zoals een jongen dat kan, zonder vernederd, beledigd en zelfs bedreigd te worden. Ze noemde het een feministische daad en haar bericht mocht op veel bijval rekenen.
Toch verloopt mijn (journalistiek verantwoorde) zoektocht naar harige jonge vrouwen zoals Laura stroef. Hier en daar tref ik een wat oudere dochter van de flowerpower aan, die alles weelderig laat tieren omdat de huidige tijdgeest haar niet kon beïnvloeden. Maar jonge vrouwen die er bewust voor kiezen om hun oksel-, been- en schaamhaar te laten staan, blijken schaars. Men verklapt al eens het bestaan van een getrimd rechthoekje. De meeste jonge vrouwen blijken echter te beschikken over glimmende oksels, gladde kuiten en een venusheuvel als een blinkende biljartbal. Het ziet ernaar uit dat koning Gillette nog niet van zijn troon is gestoten.
Dat beaamt Heleen Debruyne (28), schrijfster en ‘chef vrouwenzaken’ van de talkshow Van Gils & Gasten. Samen met genderkenner Anaïs van Ertvelde richtte zij de podcast Vuile Lakens op, waarin allerlei lichaam- en seksgerelateerde onderwerpen de revue passeren. Maar ik contacteer haar vooral omdat we onlangs samen geïnterviewd werden en zij voor de foto poseerde met ongeschoren oksels. “Die harige zomer 2016 viel in de praktijk nogal tegen”, lacht Heleen. “Een paar vriendinnen zijn eerder ook gestopt met ontharen – verder zie ik geen verandering. De meeste van de vrouwen die ik spreek vinden okselhaar lelijk bij zichzelf. In het begin vond ik dat ook. Inmiddels ben ik eraan gewend, vind ik het zelfs mooi, ik zou het niet willen missen.” Zo’n twee jaar geleden besloot Heleen om zich niet langer te scheren: “Een combinatie van luiheid en ze-kunnen-mijn-rug-op. Ik voel me nu overigens niet minder vrouw, mijn vrouwelijkheid hangt van andere zaken af. Ik vroeg me af of mannen het, zoals vaak wordt beweerd, afstotelijk zouden vinden. Maar ik heb ontdekt dat zij er niet om geven. Nu ja, als een man afknapt op mijn lichaamshaar, denk ik: laat maar. Ik herinner me slechts één opmerking, van de vrouw van de fotograaf die me voor ons interview kiekte. Zij had haar man gezegd dat hij me moest verwittigen dat mijn okselhaar zichtbaar was. Alsof ik dat zelf niet wist en zij me de vernedering wilde besparen.”
Vroeger onthaarde Heleen haar oksels en werkte ze haar bikinilijn bij omdat iedereen het deed. Door haar podcast ging ze daar dieper over nadenken en besloot ze dat het een modegril betreft, mede geïnspireerd door de porno-industrie. Wat Heleen vooral stoort, is dat de reclamejongens al sinds de jaren 20 op de schaamte van vrouwen inwerkt om zoveel mogelijk aan hen te verdienen.
Schaamte die actrice Joke S. (32) ook niet langer wil toelaten. Enkel voor castings, draaidagen of premièrefeestjes scheert ze haar oksels om geen werkgevers voor de borst te stoten. Vroeger onthaarde ze steevast haar oksels en benen, en werkte ze haar schaamhaar bij tot een verzorgde streep. “Om sexy te zijn”, verklaart ze eenvoudig. Tot ze enkele jaren geleden in haar eentje door de ongerepte natuur van Noorwegen trok en ook haar eigen bosjes ongetemd liet. Na die reis besloot ze het maar zo te laten. “Ik wilde ecologischer leven en besloot mijn verbruik van wegwerpmesjes te beperken. Bovendien was ik vrijgezel. Ik had wel even een fling met een kerel, maar die was niet zo bezig met uiterlijkheden en stoorde zich niet aan mijn haartjes. Pas later kwam ik mijn huidige liefde tegen, die vond het ook oké dus heb ik niets veranderd.”
Feministisch bosje
“Dit is wat feminisme vandaag voor mij betekent. Het is voor alle vrouwen maar nooit tegen mannen”, schrijft Muriëlle Scherre in haar open brief. “Maar wat nu met die derde feministische golf, met al die vrouwen die stoppen met ontharen uit zelfrespect”, vraag ik daarom aan mijn vriendin. “Ik ben voor gendergelijkheid én ik voel me beter zonder plaatselijk bolletje wol.” Volgens mijn vriendin is het treurig als feminisme in een bosje lichaamshaar schuilt. “Eigenlijk is feminisme voor velen een trend op zich geworden, een manier om zich een identiteit aan te meten die ze anders niet hebben”, beweert ze met een zucht.
“Het zou belachelijk zijn moest het feminisme vrouwen dwingen om hun lichaamshaar te laten staan”, vindt ook Heleen Debruyne. “Voor mij draait feminisme om wezenlijkere thema’s. Maar het is belangrijk dat de vele normen waaraan we moeten voldoen, in vraag worden gesteld. Opdat je bewust kunt kiezen en zelf je grenzen opzoeken.”
Ik biecht Heleen op dat ik niks tegen andermans lichaamshaar heb maar dat gedoe rond de plukjes van Lena Dunham & co soms wel puberaal vind. Heleen knikt. “Ik begrijp ergens wel dat sommige mensen zich aan haar ergeren. Elke keer staat ze daar weer, haar harige blootje aan de mensheid op te dringen. Het kan narcistisch lijken – ze etaleert altijd zichzelf en haar eigen lichaam. Maar Lena’s boodschap – dat je anders kunt zijn en toch succesvol - is wel belangrijk. Al zou het allicht diplomatischer zijn mocht ze daarbij wat minder de aandacht op haar persoontje vestigen.”
Omdat het zo hoort
Lotte Naus (30) is moraalfilosofe en leerkracht zedenleer. Tijdens haar studie schreef ze een masterproef over haarverwijdering. Sindsdien kent ze de geschiedenis van het ontharen vanbuiten: “Tot de 20ste eeuw was het eerder een eliteverschijnsel dat af en toe opdook. De vrouwelijke Oude Grieken verschroeiden hun schaamhaar om zich te onderscheiden van het plebs en ‘andere barbaren’. Romeinse dames hielden hun oksels glad. En de Oude Egyptenaren haalden al hun lichaamshaar weg uit hygiënische overwegingen.” Of er dan hiërogliefen met ontharende silhouetten zijn ontdekt? Lotte lacht: “Er is wel een afbeelding gevonden van een Egyptische godin met een uitgesproken zwarte driehoek . Dat kon dus ook. Maar van de Egyptische priesters wordt vermoed dat ze zelfs hun wimpers en wenkbrauwen weghaalden. Pas in de twintigste eeuw werd ontharen in de westerse wereld de algemene norm. Hoe bloter de mode, hoe meer mensen kritiek op hun been- en okselhaar vrezen. Gillette ziet het gat in de markt. Aangevuurd door venijnige reclames, gelijkgestemde tijdschriften en volgzame supersterren, slaan vrouwen massaal aan het scheren. Wie de Playboys van de afgelopen decennia doorbladert, ziet de haargrens wijken: in de jaren 60 bleef het kruis bedekt, in de jaren 70 werd een volle bos schaamhaar zichtbaar, anno 2000 is die volledig verdwenen. Dit onder invloed van de porno-industrie, waar men voor kale lichamen kiest om alles duidelijker in beeld te brengen. Dit bezorgt mensen echter de indruk dat je geschoren móét zijn voor je seks mag hebben.”
Maar je aantrekkelijker en vrouwelijker voelen, is niet de enige reden waarom vrouwen zich ontharen. Daar zijn verschillende onderzoeken naar gedaan. Vrouwen vinden het ook beschaafder, want harig staat dicht bij mannen en dieren. En hygiënischer. Iets waarmee Heleen het volstrekt oneens is: “Onlangs stond in de krant dat scheren minuscule wondjes veroorzaakt waarin bacteriën kruipen. Daardoor kun je makkelijker geslachtsziektes oplopen. Dat moet je een als hypochonder als ik geen tweemaal zeggen! Ach, een schoon lichaam is een gewassen lichaam. Of er nu haar op staat of niet.”
Bovendien zou ons lichaamshaar feromonen vasthouden, stofjes die (potentiële) partners via de neus registreren en die ons op subtielere wijze aantrekkelijk maken. Toch kiezen heel wat vrouwen voor expliciet kaal. Volgens Lotte beweren de ondervraagden uit eerder genoemde onderzoeken dat het om een bewuste en vrije keuze gaat. Maar als men vraagt waarom andere vrouwen zich ontharen, klinkt het resoluut: omdat het zo hoort.
“Voor een onderzoek kregen de ondervraagden afbeeldingen te zien van een onthaarde vrouw en een behaarde vrouw in dezelfde situatie. Die laatste werd de eigenschappen mannelijk, agressief en minder succesvol toebedeeld. Voor een ander onderzoek lieten vrouwelijke studentes hun lichaamshaar staan. Ze noteerden de vele stuitende commentaren die ze van hun nabije omgeving kregen.” Het soort algemeen aanvaarde intolerantie die doet denken aan die scène uit Sex and the City, waarin de vier vriendinnen aan het zwembad liggen en Samantha vol afgrijzen naar het kruis van Miranda staart: “Jesus honey! Wax much?” Iets wat mij overigens de stuipen op het lijf jaagt. Ik moet er niet aan denken, een onbekende die kokendhete wax op je vagina smeert en er vervolgens heel hard aan gaat trekken. Voor je het weet, keer je met maar één schaamlip naar huis.
Andermans kritiek
Dat Heleen nog geen kritische opmerkingen kreeg, vindt Lotte eerder uitzonderlijk. Vrouwen zouden niet alleen schrik hebben voor de giftige reacties van andere vrouwen maar ook voor die van mannen: “Die zijn beïnvloed door de heersende ideeën en wellicht de porno-industrie, en vinden een harige vrouw vaak niet elegant.” Als leerkracht merkt Lotte dat pubers, en met name de jongens, zelfs heel bot op vrouwelijk lichaamshaar reageren. “Ik kan het hen niet kwalijk nemen, het internet stikt van de pornografische afbeeldingen en vaak hebben ze nog nooit een gewoon vrouwenlijf gezien. Ik denk dat de jeugd een vertekend beeld krijgt door porno. Dat het hen doet vrezen om afgekeurd te worden: je weet niet of je nieuwe vriendje lichaamshaar als een imperfectie ziet. Jonge mensen durven dat risico vaak niet te nemen.”
Anna V. (15) ervaart op school een grote druk om zich te ontharen. Ze begon er mee in het vierde leerjaar, toen al verwijderden alle meisjes in haar klas hun been- en okselhaar. In het derde middelbaar stopte Anna ermee. Want nadat ze met een depressie kampte, zag ze in dat ze dingen voortaan voor zichzelf moest doen en niet voor anderen. Ze onthaarde zich niet omdat ze het zelf mooier vond, maar omdat ze bang was voor kritiek. Sinds Anna stopte krijgt ze geen opmerkingen maar vermoedt ze wel dat er achter haar rug wordt gekletst. “Regelmatig roddelen klasgenoten tegen mij over het lichaamshaar van andere meisjes. Waarom zouden ze dat dus niet over mij doen?” Of Anna ook merkt dat jongens van haar leeftijd opvallend kritisch zijn over vrouwelijk lichaamshaar? “Echt wel. Ik heb een tijdje een vriendje gehad en als ik nog maar wat stoppeltjes onder mijn oksel had, gaf hij opmerkingen. Ik vond dat heel erg. Gelukkig heb ik een goede vriend van achttien die me steunt. Ik ben soms best onzeker over de dag dat ik weer verliefd word. Zal mijn nieuwe vriendje mijn keuze wel respecteren?”
Virginie D. (35) is burgerlijk ingenieur en heeft zich nog nooit onthaard. Toen de andere meisjes er destijds op school mee begonnen, haalde zij hoogstens eens haar wenkbrauwen op. “Ik heb een dikke bos schaamhaar, haar op mijn benen, haar onder mijn oksels. Dat zie je goed, zelfs op mijn armen, want ik ben donkerharig met een bleke huid. Maar ik heb er nooit een probleem van gemaakt. Dit is wie ik ben. Mijn man vindt het ook normaal. Hij is er juist trots op dat ik geen ijdele vrouw ben die zich tot haar uiterlijk herleidt of laat herleiden.”
Of Virginie en haar man het dan moeilijk hebben met vrouwen die zich wel ontharen? Virginie geeft toe van wel. “Ik begrijp niet dat ze zich scheren, make-up dragen, hoge hakken en push-upbeha’s aantrekken. Het resultaat is zo onnatuurlijk! Mijn man knapt daarop af. Die geeft de voorkeur aan een dame met hersens, die sterk genoeg is om zichzelf te aanvaarden zoals ze is.”
Heleen is milder voor haar medezusters: “Ik ben zelf ook niet recht in de leer: in de zomer scheer ik zelf mijn benen eens om de drie weken omdat het esthetischer is. Ik gebruik soms ook make-up. Maar ik wil zélf kiezen wanneer en waarom ik dit doe, in plaats van me dat te laten opdringen.”
Andermans krul
Ook Joke scheert ’s zomers haar benen. “Ik draag altijd jurkjes en ik ga niet met harige kuiten op een terras zitten. Dan krijg je steevast commentaar. Ik heb een tijdlang geprobeerd om mijn hoofdhaar minder te wassen. Zelf kon ik daarmee leven maar zo’n vetkop is niet respectvol naar je omgeving toe. Als ik naar de sauna ga, werk ik ook uit hoffelijkheid mijn bikinilijn bij. Soms ben ik bang dat andere saunabezoekers mij toch vies zullen vinden. Je verliest al eens een schaamhaar en niemand wil andermans krul op zijn eigen handdoek ontdekken…”
Slaat de twijfel dan nooit meer toe? Bij Anna wel. Ze vraagt zich af of ze sterk genoeg zal zijn als ze een nieuwe liefde vindt. Misschien zwicht ze wel door zijn commentaar. “Zoveel moeite is het nu ook niet om je even te scheren en je vriendje een plezier te doen, denk ik soms. Maar ik wil toch liever trouw blijven aan mezelf.”
Ook Joke weifelt van tijd tot tijd. “Er zijn momenten waarop ik al mijn lichaamshaar weer wil weghalen. Als ik slecht in mijn vel zit en denk dat even scheren ervoor zal zorgen dat ik mezelf weer sexy vind. Gelukkig besef ik dan dat het om een momentopname gaat in plaats van wenend naar het scheermes te grijpen.”
En hoe zit het met die andere reden om je te scheren, waarover ik niemand hoor praten maar die mij wel steeds weer overhaalt: dat je zonder schaamhaar gevoeliger bent tijdens het vrijen?
Joke is het volmondig met me eens. “Als je erg opgewonden bent, zit schaamhaar niet in de weg. Maar als je nog wel wat opwarming kan gebruiken, helpt het dat je huid bloot ligt. Dat is de enige reden waarom ik ontharen nog overweeg: om meer te voelen.” Lotte Naus trof deze beweegreden ook nauwelijks aan in de wetenschappelijke literatuur. Enkel in één artikel, nota bene van een dubieuze arts die meteen ook alle overtallige huid rond de clitoris chirurgisch wilde verwijderen - iets waar The Gilette Company gelukkig nog geen do it yourself kit voor op de markt heeft gebracht. Terwijl je natuurlijk ook zou kunnen stellen dat een vrouw dan maar gewoon meer voorspel moet opeisen. Dat ze moet opkomen voor zichzelf, want dat is stoppen met tegen je zin scheren tenslotte ook.
Termen als feminisme of emancipatie wil Lotte niet in de mond nemen maar ze bevestigt dat vrouwen die hun lichaamshaar laten staan, strenge normen in vraag trekken. Ze hoopt dat we zullen evolueren naar een tijd waarin het niet meer uitmaakt of je je nu wel of niet scheert. Maar daarvoor zal meer nodig zijn dan de oksels van Madonna of Miley Cyrus, want die wilden wellicht enkel even de aandacht trekken.
Toch komt niet iedereen daarmee weg op het internet. Recent publiceerde Murielle Scherre een open brief op het online magazine Charlie, waarin ze meedeelt dat ze dichter bij zichzelf wil staan en daarom voortaan al haar lichaamshaar laat floreren. Scherre hield zelfs een nauwgezet fotodagboek van het groeiproces in haar oksels en schaamstreek bij. Die beelden postte ze op de sociale media maar in tegenstelling tot haar voorheen keurig onthaarde naaktfoto’s, werden ze onmiddellijk gerapporteerd.
Is je lichaamshaar welig laten tieren één van de laatste provocatiemogelijkheden? Of betreft het een merkteken voor moderne feministes? Is stoppen met scheren niet langer het voorrecht van de stereotype feministe, die lesbische mannenhaatster die haar schaamhaar zo ver omhoog kamt tot het als borsthaar uit haar houthakkershemd piept? Past het bij de huidige tendens om je te ontdoen van het juk der perfectie en te streven naar meer menselijkheid?
Pronken met cellulitis
Alicia Keys kondigde onlangs aan niet langer make-up te willen dragen en onze eigen Joy Anna Thielemans denkt er net zo over: zij voelde zich door de media gedwongen tot schminken en koos resoluut voor een schoon gezicht. Anke Wauters hekelt in haar debuut Dik.Lelijk.Wijf dan weer de manier waarop de maatschappij naar afwijkende lichaamsvormen kijkt en geeft haar onzekerheden prijs. Eva Daeleman sprak zelfs openlijk over haar burn-out en schreef een boek over haar quarterlifecrisis. Jezelf laten zien zoals je bent, inclusief kwetsbaarheden en gebreken, is hip.
Lena Dunham is misschien wel de bekendste rebel van haar tijd. In haar HBO- serie Girls, waarin alle personages van de neurotische soort zijn, toont de actrice regelmatig haar naakte lichaam dat niet aan de heersende schoonheidsnormen voldoet. Op Instagram oreerde ze trots over haar cellulitis op de cover van Glamour. Op het internet circuleren talloze foto’s waarop zij en Girls-collega Jemima Kirke met hun harige oksels pronken.
Misschien hebben we stilaan genoeg ideale maten, plastic borsten, opgevulde billen en onpersoonlijke pornolijven gezien. Zijn we het beu om onszelf in allerlei bochten te wringen om anderen te behagen. En geldt dat ook voor die ongelukkige balletposes in douche en bad, waarbij we zelfs onze teerste plekjes met messen bewerken. Al scheert niet iedereen zijn oksels, benen en kruis om partners of criticasters te plezieren. Lichaamsverzorging kan ook een blijk van zelfrespect zijn. Of lieten we ons dat wijsmaken door de reclame?
Volgens mijn vriendin kun je je maar beter ontharen als je onder de mensen komt. “Ik doe het liever niet”, biecht ze op, “in de winter laat ik alles staan tenzij ik ga zwemmen: dan scheer ik om afkeurende blikken te vermijden.” Maar dat ze er zeker nooit als een aap bijloopt, lacht ze verontschuldigend. Alsof mijn vriendin vreest dat ook ik haar vies zal vinden.
De boel de boel laten doet ze overigens niet uit overtuiging maar uit luiheid. Er kruipt tijd in ontharen. Tijd die zij liever investeert in een goed boek of een heerlijke vrijpartij. Waarop ik me afvraag: wat vindt haar man ervan? Zelf perk ik mijn lichaamshaar drastisch in. Ik heb gelukkig geen vent die me tot scheren dwingt, maar zijn waardering voor glad en glanzend steekt hij ook niet onder stoelen of banken. “Mijn man vindt het prima”, antwoordt mijn vriendin. “Hij vindt mijn schaamhaar sexy, en hij vindt het zonde als ik te veel weghaal. Ondertussen loop ik rond met een kuif waarop menige punker jaloers zou zijn! Maar als ik single was en seks met een nieuwe man in het vooruitzicht had, zou ik voor kale oksels en een landingsbaantje gaan. Dat wordt van je verwacht.”
Harige zomer
Zomer 2016 werd aangekondigd als de zomer waarin het lichaamshaar – in navolging van eerder genoemde beroemdheden – weer vrij spel kreeg. Als dat klopt, hebben inmiddels heel wat vrouwen een gezellig winterpelsje gekweekt. In september ontstond er echter al een hetze nadat de jonge Waalse Laura De een selfie met zichtbaar okselbosje op de sociale media postte. Het regende haatreacties. Laura werd tot ‘vuil lesbisch wijf’ gebombardeerd, moest maar wegrotten in de kelder van Dutroux. Ze had mensen doen braken. Op Facebook antwoordde Laura dat zij dit soort foto’s blijft posten omdat ze met haar lichaam doet wat zij wil. Net zoals een jongen dat kan, zonder vernederd, beledigd en zelfs bedreigd te worden. Ze noemde het een feministische daad en haar bericht mocht op veel bijval rekenen.
Toch verloopt mijn (journalistiek verantwoorde) zoektocht naar harige jonge vrouwen zoals Laura stroef. Hier en daar tref ik een wat oudere dochter van de flowerpower aan, die alles weelderig laat tieren omdat de huidige tijdgeest haar niet kon beïnvloeden. Maar jonge vrouwen die er bewust voor kiezen om hun oksel-, been- en schaamhaar te laten staan, blijken schaars. Men verklapt al eens het bestaan van een getrimd rechthoekje. De meeste jonge vrouwen blijken echter te beschikken over glimmende oksels, gladde kuiten en een venusheuvel als een blinkende biljartbal. Het ziet ernaar uit dat koning Gillette nog niet van zijn troon is gestoten.
Dat beaamt Heleen Debruyne (28), schrijfster en ‘chef vrouwenzaken’ van de talkshow Van Gils & Gasten. Samen met genderkenner Anaïs van Ertvelde richtte zij de podcast Vuile Lakens op, waarin allerlei lichaam- en seksgerelateerde onderwerpen de revue passeren. Maar ik contacteer haar vooral omdat we onlangs samen geïnterviewd werden en zij voor de foto poseerde met ongeschoren oksels. “Die harige zomer 2016 viel in de praktijk nogal tegen”, lacht Heleen. “Een paar vriendinnen zijn eerder ook gestopt met ontharen – verder zie ik geen verandering. De meeste van de vrouwen die ik spreek vinden okselhaar lelijk bij zichzelf. In het begin vond ik dat ook. Inmiddels ben ik eraan gewend, vind ik het zelfs mooi, ik zou het niet willen missen.” Zo’n twee jaar geleden besloot Heleen om zich niet langer te scheren: “Een combinatie van luiheid en ze-kunnen-mijn-rug-op. Ik voel me nu overigens niet minder vrouw, mijn vrouwelijkheid hangt van andere zaken af. Ik vroeg me af of mannen het, zoals vaak wordt beweerd, afstotelijk zouden vinden. Maar ik heb ontdekt dat zij er niet om geven. Nu ja, als een man afknapt op mijn lichaamshaar, denk ik: laat maar. Ik herinner me slechts één opmerking, van de vrouw van de fotograaf die me voor ons interview kiekte. Zij had haar man gezegd dat hij me moest verwittigen dat mijn okselhaar zichtbaar was. Alsof ik dat zelf niet wist en zij me de vernedering wilde besparen.”
Vroeger onthaarde Heleen haar oksels en werkte ze haar bikinilijn bij omdat iedereen het deed. Door haar podcast ging ze daar dieper over nadenken en besloot ze dat het een modegril betreft, mede geïnspireerd door de porno-industrie. Wat Heleen vooral stoort, is dat de reclamejongens al sinds de jaren 20 op de schaamte van vrouwen inwerkt om zoveel mogelijk aan hen te verdienen.
Schaamte die actrice Joke S. (32) ook niet langer wil toelaten. Enkel voor castings, draaidagen of premièrefeestjes scheert ze haar oksels om geen werkgevers voor de borst te stoten. Vroeger onthaarde ze steevast haar oksels en benen, en werkte ze haar schaamhaar bij tot een verzorgde streep. “Om sexy te zijn”, verklaart ze eenvoudig. Tot ze enkele jaren geleden in haar eentje door de ongerepte natuur van Noorwegen trok en ook haar eigen bosjes ongetemd liet. Na die reis besloot ze het maar zo te laten. “Ik wilde ecologischer leven en besloot mijn verbruik van wegwerpmesjes te beperken. Bovendien was ik vrijgezel. Ik had wel even een fling met een kerel, maar die was niet zo bezig met uiterlijkheden en stoorde zich niet aan mijn haartjes. Pas later kwam ik mijn huidige liefde tegen, die vond het ook oké dus heb ik niets veranderd.”
Feministisch bosje
“Dit is wat feminisme vandaag voor mij betekent. Het is voor alle vrouwen maar nooit tegen mannen”, schrijft Muriëlle Scherre in haar open brief. “Maar wat nu met die derde feministische golf, met al die vrouwen die stoppen met ontharen uit zelfrespect”, vraag ik daarom aan mijn vriendin. “Ik ben voor gendergelijkheid én ik voel me beter zonder plaatselijk bolletje wol.” Volgens mijn vriendin is het treurig als feminisme in een bosje lichaamshaar schuilt. “Eigenlijk is feminisme voor velen een trend op zich geworden, een manier om zich een identiteit aan te meten die ze anders niet hebben”, beweert ze met een zucht.
“Het zou belachelijk zijn moest het feminisme vrouwen dwingen om hun lichaamshaar te laten staan”, vindt ook Heleen Debruyne. “Voor mij draait feminisme om wezenlijkere thema’s. Maar het is belangrijk dat de vele normen waaraan we moeten voldoen, in vraag worden gesteld. Opdat je bewust kunt kiezen en zelf je grenzen opzoeken.”
Ik biecht Heleen op dat ik niks tegen andermans lichaamshaar heb maar dat gedoe rond de plukjes van Lena Dunham & co soms wel puberaal vind. Heleen knikt. “Ik begrijp ergens wel dat sommige mensen zich aan haar ergeren. Elke keer staat ze daar weer, haar harige blootje aan de mensheid op te dringen. Het kan narcistisch lijken – ze etaleert altijd zichzelf en haar eigen lichaam. Maar Lena’s boodschap – dat je anders kunt zijn en toch succesvol - is wel belangrijk. Al zou het allicht diplomatischer zijn mocht ze daarbij wat minder de aandacht op haar persoontje vestigen.”
Omdat het zo hoort
Lotte Naus (30) is moraalfilosofe en leerkracht zedenleer. Tijdens haar studie schreef ze een masterproef over haarverwijdering. Sindsdien kent ze de geschiedenis van het ontharen vanbuiten: “Tot de 20ste eeuw was het eerder een eliteverschijnsel dat af en toe opdook. De vrouwelijke Oude Grieken verschroeiden hun schaamhaar om zich te onderscheiden van het plebs en ‘andere barbaren’. Romeinse dames hielden hun oksels glad. En de Oude Egyptenaren haalden al hun lichaamshaar weg uit hygiënische overwegingen.” Of er dan hiërogliefen met ontharende silhouetten zijn ontdekt? Lotte lacht: “Er is wel een afbeelding gevonden van een Egyptische godin met een uitgesproken zwarte driehoek . Dat kon dus ook. Maar van de Egyptische priesters wordt vermoed dat ze zelfs hun wimpers en wenkbrauwen weghaalden. Pas in de twintigste eeuw werd ontharen in de westerse wereld de algemene norm. Hoe bloter de mode, hoe meer mensen kritiek op hun been- en okselhaar vrezen. Gillette ziet het gat in de markt. Aangevuurd door venijnige reclames, gelijkgestemde tijdschriften en volgzame supersterren, slaan vrouwen massaal aan het scheren. Wie de Playboys van de afgelopen decennia doorbladert, ziet de haargrens wijken: in de jaren 60 bleef het kruis bedekt, in de jaren 70 werd een volle bos schaamhaar zichtbaar, anno 2000 is die volledig verdwenen. Dit onder invloed van de porno-industrie, waar men voor kale lichamen kiest om alles duidelijker in beeld te brengen. Dit bezorgt mensen echter de indruk dat je geschoren móét zijn voor je seks mag hebben.”
Maar je aantrekkelijker en vrouwelijker voelen, is niet de enige reden waarom vrouwen zich ontharen. Daar zijn verschillende onderzoeken naar gedaan. Vrouwen vinden het ook beschaafder, want harig staat dicht bij mannen en dieren. En hygiënischer. Iets waarmee Heleen het volstrekt oneens is: “Onlangs stond in de krant dat scheren minuscule wondjes veroorzaakt waarin bacteriën kruipen. Daardoor kun je makkelijker geslachtsziektes oplopen. Dat moet je een als hypochonder als ik geen tweemaal zeggen! Ach, een schoon lichaam is een gewassen lichaam. Of er nu haar op staat of niet.”
Bovendien zou ons lichaamshaar feromonen vasthouden, stofjes die (potentiële) partners via de neus registreren en die ons op subtielere wijze aantrekkelijk maken. Toch kiezen heel wat vrouwen voor expliciet kaal. Volgens Lotte beweren de ondervraagden uit eerder genoemde onderzoeken dat het om een bewuste en vrije keuze gaat. Maar als men vraagt waarom andere vrouwen zich ontharen, klinkt het resoluut: omdat het zo hoort.
“Voor een onderzoek kregen de ondervraagden afbeeldingen te zien van een onthaarde vrouw en een behaarde vrouw in dezelfde situatie. Die laatste werd de eigenschappen mannelijk, agressief en minder succesvol toebedeeld. Voor een ander onderzoek lieten vrouwelijke studentes hun lichaamshaar staan. Ze noteerden de vele stuitende commentaren die ze van hun nabije omgeving kregen.” Het soort algemeen aanvaarde intolerantie die doet denken aan die scène uit Sex and the City, waarin de vier vriendinnen aan het zwembad liggen en Samantha vol afgrijzen naar het kruis van Miranda staart: “Jesus honey! Wax much?” Iets wat mij overigens de stuipen op het lijf jaagt. Ik moet er niet aan denken, een onbekende die kokendhete wax op je vagina smeert en er vervolgens heel hard aan gaat trekken. Voor je het weet, keer je met maar één schaamlip naar huis.
Andermans kritiek
Dat Heleen nog geen kritische opmerkingen kreeg, vindt Lotte eerder uitzonderlijk. Vrouwen zouden niet alleen schrik hebben voor de giftige reacties van andere vrouwen maar ook voor die van mannen: “Die zijn beïnvloed door de heersende ideeën en wellicht de porno-industrie, en vinden een harige vrouw vaak niet elegant.” Als leerkracht merkt Lotte dat pubers, en met name de jongens, zelfs heel bot op vrouwelijk lichaamshaar reageren. “Ik kan het hen niet kwalijk nemen, het internet stikt van de pornografische afbeeldingen en vaak hebben ze nog nooit een gewoon vrouwenlijf gezien. Ik denk dat de jeugd een vertekend beeld krijgt door porno. Dat het hen doet vrezen om afgekeurd te worden: je weet niet of je nieuwe vriendje lichaamshaar als een imperfectie ziet. Jonge mensen durven dat risico vaak niet te nemen.”
Anna V. (15) ervaart op school een grote druk om zich te ontharen. Ze begon er mee in het vierde leerjaar, toen al verwijderden alle meisjes in haar klas hun been- en okselhaar. In het derde middelbaar stopte Anna ermee. Want nadat ze met een depressie kampte, zag ze in dat ze dingen voortaan voor zichzelf moest doen en niet voor anderen. Ze onthaarde zich niet omdat ze het zelf mooier vond, maar omdat ze bang was voor kritiek. Sinds Anna stopte krijgt ze geen opmerkingen maar vermoedt ze wel dat er achter haar rug wordt gekletst. “Regelmatig roddelen klasgenoten tegen mij over het lichaamshaar van andere meisjes. Waarom zouden ze dat dus niet over mij doen?” Of Anna ook merkt dat jongens van haar leeftijd opvallend kritisch zijn over vrouwelijk lichaamshaar? “Echt wel. Ik heb een tijdje een vriendje gehad en als ik nog maar wat stoppeltjes onder mijn oksel had, gaf hij opmerkingen. Ik vond dat heel erg. Gelukkig heb ik een goede vriend van achttien die me steunt. Ik ben soms best onzeker over de dag dat ik weer verliefd word. Zal mijn nieuwe vriendje mijn keuze wel respecteren?”
Virginie D. (35) is burgerlijk ingenieur en heeft zich nog nooit onthaard. Toen de andere meisjes er destijds op school mee begonnen, haalde zij hoogstens eens haar wenkbrauwen op. “Ik heb een dikke bos schaamhaar, haar op mijn benen, haar onder mijn oksels. Dat zie je goed, zelfs op mijn armen, want ik ben donkerharig met een bleke huid. Maar ik heb er nooit een probleem van gemaakt. Dit is wie ik ben. Mijn man vindt het ook normaal. Hij is er juist trots op dat ik geen ijdele vrouw ben die zich tot haar uiterlijk herleidt of laat herleiden.”
Of Virginie en haar man het dan moeilijk hebben met vrouwen die zich wel ontharen? Virginie geeft toe van wel. “Ik begrijp niet dat ze zich scheren, make-up dragen, hoge hakken en push-upbeha’s aantrekken. Het resultaat is zo onnatuurlijk! Mijn man knapt daarop af. Die geeft de voorkeur aan een dame met hersens, die sterk genoeg is om zichzelf te aanvaarden zoals ze is.”
Heleen is milder voor haar medezusters: “Ik ben zelf ook niet recht in de leer: in de zomer scheer ik zelf mijn benen eens om de drie weken omdat het esthetischer is. Ik gebruik soms ook make-up. Maar ik wil zélf kiezen wanneer en waarom ik dit doe, in plaats van me dat te laten opdringen.”
Andermans krul
Ook Joke scheert ’s zomers haar benen. “Ik draag altijd jurkjes en ik ga niet met harige kuiten op een terras zitten. Dan krijg je steevast commentaar. Ik heb een tijdlang geprobeerd om mijn hoofdhaar minder te wassen. Zelf kon ik daarmee leven maar zo’n vetkop is niet respectvol naar je omgeving toe. Als ik naar de sauna ga, werk ik ook uit hoffelijkheid mijn bikinilijn bij. Soms ben ik bang dat andere saunabezoekers mij toch vies zullen vinden. Je verliest al eens een schaamhaar en niemand wil andermans krul op zijn eigen handdoek ontdekken…”
Slaat de twijfel dan nooit meer toe? Bij Anna wel. Ze vraagt zich af of ze sterk genoeg zal zijn als ze een nieuwe liefde vindt. Misschien zwicht ze wel door zijn commentaar. “Zoveel moeite is het nu ook niet om je even te scheren en je vriendje een plezier te doen, denk ik soms. Maar ik wil toch liever trouw blijven aan mezelf.”
Ook Joke weifelt van tijd tot tijd. “Er zijn momenten waarop ik al mijn lichaamshaar weer wil weghalen. Als ik slecht in mijn vel zit en denk dat even scheren ervoor zal zorgen dat ik mezelf weer sexy vind. Gelukkig besef ik dan dat het om een momentopname gaat in plaats van wenend naar het scheermes te grijpen.”
En hoe zit het met die andere reden om je te scheren, waarover ik niemand hoor praten maar die mij wel steeds weer overhaalt: dat je zonder schaamhaar gevoeliger bent tijdens het vrijen?
Joke is het volmondig met me eens. “Als je erg opgewonden bent, zit schaamhaar niet in de weg. Maar als je nog wel wat opwarming kan gebruiken, helpt het dat je huid bloot ligt. Dat is de enige reden waarom ik ontharen nog overweeg: om meer te voelen.” Lotte Naus trof deze beweegreden ook nauwelijks aan in de wetenschappelijke literatuur. Enkel in één artikel, nota bene van een dubieuze arts die meteen ook alle overtallige huid rond de clitoris chirurgisch wilde verwijderen - iets waar The Gilette Company gelukkig nog geen do it yourself kit voor op de markt heeft gebracht. Terwijl je natuurlijk ook zou kunnen stellen dat een vrouw dan maar gewoon meer voorspel moet opeisen. Dat ze moet opkomen voor zichzelf, want dat is stoppen met tegen je zin scheren tenslotte ook.
Termen als feminisme of emancipatie wil Lotte niet in de mond nemen maar ze bevestigt dat vrouwen die hun lichaamshaar laten staan, strenge normen in vraag trekken. Ze hoopt dat we zullen evolueren naar een tijd waarin het niet meer uitmaakt of je je nu wel of niet scheert. Maar daarvoor zal meer nodig zijn dan de oksels van Madonna of Miley Cyrus, want die wilden wellicht enkel even de aandacht trekken.
Dit artikel verscheen op 28/01/2017 in De Morgen Magazine.
